کرونا چگونه زندگی مان را زیر و رو کرد؟ - وبلاگ تام فورد

به گزارش وبلاگ تام فورد، چیزی نمانده که بشود دو ماه! دو ماه از اولین روزی که قزنطینه یا فاصله گذاری اجتماعی در کشورمان جدی شد و ما باید در خانه می ماندیم. دو ماه بدون دیدن عزیزانمان، بدون تفریحات اجتماعی، لذت ورزش در فضای عمومی و خیلی چیزهای دیگر.

شاید اولش این خانه نشینی ناخواسته خیلی برایمان سخت بود اما کم کم یاد گرفتیم در خانه هایمان متفاوت زندگی کنیم. مثلا اینکه بیشتر برای آشپزی کردن وقت بگذاریم، در خانه هایمان ورزش کنیم، در کنار خانواده فیلم ببینیم و دست کم کوشش کنیم این روزهایی را که در خواب هم نمی دیدیمشان، طی کنیم.

اما موضوع اینجاست که دو ماه، زمان بسیار مناسبی برای خرق عادت های زندگی است و اصلا بعید نیست که تغییر رفتار و عاداتی که در این دو ماه داشتیم در ما تداوم پیدا کند و در خلق و خویمان تثبیت گردد. ترندهای جهانی می گویند که ما در این مدت نه چندان کوتاه تغییراتی در سبک زندگی مان داشته ایم که البته لزوما همه این تغییرات هم مثبت نبوده اند.

آشپزی در خانه یکی از ترندهای این روزها بود. خیلی ها برای داشتن غذایی سالم و خیلی ها هم صرفا برای سرگرمی دست به نانوایی، قنادی و آشپزی زدند. مصرف کیک، شیرینی، پیتزا و انواع اسنک ها در بسیاری از خانواده ها بالا رفت. تا جایی که یکی از مسئولان یک شرکت صنایع غذایی عظیم در توییتی به کنایه نوشت: اتفاقی افتاده اینقدر پیتزا می خورید؟ با اینکه فروشمون در فست فودها صفر شده، انقدر فروش در فروشگاه ها زیاد شده که مجموع فروش پنیر پیتزا در تاریخ شرکت بی سابقه بوده و توان فراوری به اندازه درخواست ها نداریم.

فارغ از جنبه تبلیغاتی این نوشته اما نمی توان منکر تغییرات تغذیه مردم در این مدت شد.

دکتر عزیزالله زرگران - ضو هیئت علمی انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور - در تحلیل این موضوع می گوید: تغییر رفتار مردم در زمینه غذا در دوران قرنطینه باید در دو وجه مورد آنالیز قرار گیرد که یکی تغذیه مردم در منازل و دیگری رفتار مسئولان صنعت غذا محسوب می گردد و اینکه آیا این تغییر رفتار تداوم خواهد داشت یا خیر. این تغییرات در درجه اول در مصرف آرد برای ما محسوس بوده؛ چرا که تناسب نسبت عرضه آرد به کارخانجات و نانوایی ها تغییر نموده است.

او ادامه می دهد: ما در کشوری زندگی می کنیم که از نظر تغذیه، چاقی افزا محسوب می گردد و عدم فعالیت بدنی هم این موضوع را تشدید می نماید. البته یک پژوهش نشان می دهد که طی 30 سال گذشته میانگین کالری دریافتی بشر 500 کالری افزایش داشته است. حالا چرا این رخ داده؟ عامل اول، افزایش سهم صنعت غذا در سفره خانواده هاست که در کشورهای در حال توسعه کاملا محسوس است. برای مثال شما چند سال پیش سالاد الویه را از سوپرمارکت خریداری نمی کردید و باید در خانه آن را درست می کردید اما طی سال های اخیر، صنعت غذا بسیاری از مواد غذایی را به صورت آماده و نیمه آماده در اختیار ما قرار داده است.

آقای زرگران معتقد است: مردم کشور ما حدود دو ماه به علت شیوع ویروس کرونا در قرنطینه بوده اند و قطعا در این مدت یکی از مهم ترین سرگرمی های آنها مربوط به غذا بوده است. در بسیاری از کشورها مردم در قرنطینه از سیستم دلیوری استفاده می نمایند و غذا را در منزل تحویل می گیرند اما مشاهدات در کشور ما نشان می دهد که مردم در این مدت دوست داشته اند خودشان در خانه آشپزی نمایند. در شبکه های اجتماعی هم شاهد به اشتراک گذاشتن تصاویری از پخت نان در منازل بوده ایم و آنقدر که مردم از آشپزی هایشان تصویر منتشر کردند از ورزش کردنشان تصویری به اشتراک نگذاشتند. حالا این سبک زندگی در چه شرایطی می تواند خطرناک باشد؟ اینکه مردم از مصرف روزانه نمک، قند و چربی در رژیم غذایی شان مطلع نباشند.

او برای اینکه مردم در این مدت انتخاب بهتری درباره تغذیه خود داشته باشند، تاکید می نماید: از مردم تقاضا دارم که زمان خرید محصولات غذایی به نشانگرهای رنگی روی بسته بندی دقت داشته باشند. یعنی هم ارزش غذایی را بسنجند و هم عوامل خطر مثل نمک و چربی را در نظر بگیرند. در این روزها که خرید اینترنتی بسیار گسترش پیدا نموده و اپلیکیشن های مختلف در حال خدمات رسانی هستند، مردم از اطلاعاتی که درباره غذا ارائه می گردد، حتما استفاده نمایند. یکی از نگرانی های دیگر ما مصرف نمک مردم است. آماری داریم که نشان می دهد 40 درصد نمک در اختیار صنعت غذاست و 60 درصد نمک مصرفی را مردم خودشان اضافه می نمایند.

پس از شیوع ویروس کرونا خرید میوه و سبزی کاهش پیدا کرد و مردم سعی کردند توصیه ها را درباره عدم خام خواری رعایت نمایند. زرگران در این باره هم شرح می دهد: این موضوع در راستای توصیه های احتیاطی پزشکان است. درباره انتقال ویروس کرونا از غذا گزارش تعیین و دقیقی وجود ندارد مگر در مواقع خاص و تماس مستقیم شخص مبتلا به ماده غذایی که اینها صرفا توصیه های پیشگیرانه است.

یکی دیگر از تغییرات فرهنگی مردم در این مدت، شست وشوی بسته بندی مواد غذایی در بدو ورود به خانه و سپس انتقال آن به یخچال و کابینت بوده است. این در حالی است که پیش از این مردم مواد غذایی را بلافاصله پس از خرید در یخچال قرار می دادند. زرگران این کار را هم یک تغییر فرهنگی مثبت تلقی می نماید و می گوید: پژوهشی در سال 2016 روی 100 خانواده ایرانی انجام شد که در نهایت نشان داد یخچال 50 درصد از خانواده ها آلوده به حداقل یکی از پاتوژن های لیستریامونوسایتوژنز، استاف اورئوس و سالمونلا بوده اند. درست است که مردم در حال حاضر در مواجهه با ویروس کرونا این شست وشو را انجام می دهند اما این بسته ها در تماس های متمادی با سطوح مختلف بوده اند و به باکتری های دیگر آلوده هستند. این یک رفتار خوب تغذیه ای است که مردم در این مدت رعایت نموده اند.

او با انتقاد از عملکرد صدا و سیما در حوزه تبلیغات تجاری نیز می گوید: صدا و سیما در این مدت یک رسانه بسیار تاثیرگذار بوده است اما متاسفانه حتی در این برهه خاص زمانی هم از قانون منع تبلیغ محصولات آسیب رسان به سلامت تمکین نکرد. متاسفانه در این مدت انواع سس ها و اسنک ها تبلیغ شد.

او در بخش دیگری از صحبت هایش نیز شرح می دهد: باید این موضوع را در نظر داشت که ما با یک پدیده نوظهور در جهان مواجهیم و مشابه آن را ندیده ایم. به پیغامدهای این رخداد دقیقا مطلع نیستیم و و صرفا حدس هایی بر مبنای شرایط موجود می زنیم. پیشنهاد من به مردم این است که در این مدت به طور منظم پایش وزن داشته باشند. این یک نکته لازم است و موضوع دیگر توجه به بچه ها و نوجوانان است که در این مدت به مدرسه نمی فرایند و نظم خوابشان به هم ریخته است. در چنین شرایطی اهمیت توجه به غذا دوچندان می گردد. والدین باید به ارزش غذایی خوراکی ها توجه ویژه ای داشته باشند. در محصولات بسته بندی اصطلاحی به نام سیب سلامت وجود دارد. این نشان به کارخانجاتی تعلق می گیرد که کنترل بهداشتی بیشتری روی محصولاتشان دارند و مردم با اعتماد بیشتری می توانند این محصولات را تهیه نمایند. در حال حاضر در شرایطی قرار داریم که همه جهان نسبت به آن بی تجربه اند و ما تصور روشنی نسبت به آنچه پیش رویمان قرار گرفته است، نداریم اما در اینکه بعضی از تغییرات رفتاری غذایی مردم تداوم خواهد داشت، شکی نیست زیرا این شرایط در حال تداوم بیشتر است و امکان اینکه عادات جدید در مردم نهادینه گردد، خیلی زیاد است.

این متخصص تغذیه تاکید می نماید: از مردم می خواهم برای انتخاب غذا و خرید محصول سالم وقت بگذارند. دقت در انتخاب غذا مهم ترین کاری است که باید در این روزها انجام دهیم. اگر مردم به سلامتی خودشان علاقه مندند، انتخاب مطلعانه درباره غذای روزانه شان داشته باشند.

اما در کنار اهمیت دوچندان مردم به تغذیه، یکی دیگر از ترندهای روزهای قرنطینه، کلاس های آموزشی آنلاین و زمانی برای رونق اپلیکیشن هایی از این دست است. در این میان مردم به آموزش آنلاین یوگا بیشترین توجه را نشان داده اند؛ هرچند که در این روزها خیلی ها بدون تبحر و تجربه کلاس آنلاین یوگا و مدیتیشن برگزار می نمایند و اصلا به این موضوع که ممکن است به مخاطبانشان آسیب جسمی جبران ناپذیر وارد نمایند، واقف نیستند.

سهیل عبداللهی - مدرس با سابقه یوگا - که از اولین روزهای قرنطینه کلاس های آنلاین رایگان برگزار می نماید، درباره استقبال مردم از یوگا در شرایط فعلی می گوید: با آغاز روزهای قرنطینه، استودیوی یوگای من تعطیل شد و وقت آزاد داشتم. تصمیم گرفتم از فضای مجازی استفاده کنم و اطلاعاتم را در اختیار کسانی که به این حوزه علاقه دارند، قرار دهم. در واقع وظیفه شهفرایندی ام را انجام دادم و دلم می خواست حال خوب پخش کنم؛ حتی شده برای 10 نفر. فکر می کنم آدم ها رسالتی بالاتر از این ندارند.

او می گوید: دلایل مختلفی باعث شده است یوگا در این روزها انتخاب اول بسیاری از مردم باشد. یوگا با سایر ورزش ها تفاوت زیادی دارد یعنی درونی تر است و حرکات آن روی ارگان های داخلی بدن بسیار تاثیرگذار است. همه کم یا زیاد راجع به فواید یوگا شنیده اند. شاید یک عده در فکر بوده اند که یوگا را آغاز نمایند و فقط دنبال فرصت مناسبی بوده اند. قرنطینه خیلی از آنها را به سمت آغاز زندگی یوگایی هل داده است. از طرفی در شرایطی که یک ویروس همه جهان را تحت تاثیر قرار داده، انجام دادن ورزشی که سیستم ایمنی بدن را بالا ببرد، بسیار مهم است. من سال هاست که بسیار اصولی سبک آشتانگا یوگا کار می کنم و با اینکه با آدم های زیادی در ارتباطم اما معمولا سرما نمی خورم چون با سیستم تنفسی خاص یوگا حرارت بدن بالا می رود و ویروس ها دفع می شوند و با تکرار روزانه این فرایند، بدن به مرور قوی می گردد.

او ادامه می دهد: خیلی ها شاید در این مدت در خانه تنها باشند و نتوانند فشار تنها در خانه ماندن را تحمل نمایند و حتی از تنهایی آسیب روحی ببیند. یوگا طوری طراحی شده که هم جسم و هم ذهن را آرام می نماید. دلیل اینکه یوگا در این مدت اینقدر باب شده همین است.

از آقای عبداللهی درباره رواج کلاس های آنلاین یوگا از سوی افراد مختلف می پرسم که شرح می دهد: اگر معلم یوگا مطلع و باتجربه نباشد، صد در صد ورزشکار از شرکت در این کلاس های آنلاین آسیب می بیند. به هر حال سیستم تدریس آنلاین در ایران نسبت به سایر کشورهای پیشرفته بسیار جدید است اما علاقه مندان یوگا با اندکی تحقیق و جست وجو براحتی می توانند از سطح سواد و مطلعی مدرس اطلاع پیدا نمایند.

این مدرس یوگا درباره تداوم کلاس های آنلاین در دوران بعد از کرونا معتقد است: کلاس های آنلاین پس از سرانجام این روزها نیز صد در صد تداوم پیدا می نماید. جهان دارد به سمت سرعت و پیشرفت می رود. همه ترجیح می دهند رفت و آمدهای شهری را کم نمایند. زندگی ما همین الان با 10 سال پیش متفاوت است.

از همه اینها که بگذریم همه ما در روزهایی که گذشت، یک اضطراب اجتماعی را تجربه نموده ایم. در شرایطی قرار گرفتیم که شاید برای خیلی ها توام با ناامیدی بوده است و در چنین شرایطی این پرسش پیش می آید که آیا ما در دوران پساکرونا همان آدم های قبلی خواهیم شد؟

دکتر محمد رحیمی - جامعه شناس و استاد دانشگاه - معتقد است: شیوع ویروس کرونا در سطح جهانی در کنار مسائل پزشکی و بهداشتی پیغامدهای اجتماعی - فرهنگی مختلفی برای جامعه و جهان ما داشته است. از جمله پیغامدهای اجتماعی این پدیده می توان به افزایش اضطراب اجتماعی و گسترش رفتارهای هیستریک مردم اشاره نمود. ویروس کرونا خانواده ها و قشرهای مختلف جامعه را دچار اختلال و سردرگمی نموده و شرایطی آنومیک ایجاد نموده است. مردم از عظیم و کوچک همه دلهره گرفتار شدن به این ویروس شوم را دارند و بنده با صراحت عرض می کنم پیغامدهای اجتماعی و روانی این پدیده کمتر از پیغامدهای زیستی آن نیست و چنانچه این فرایند ادامه یابد و پاسخ اجتماعی مناسبی به آن داده نگردد، تأثیرات اجتماعی و روانی جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. حاکمیت باید در سیاستگذاری های خود ابعاد اجتماعی این پدیده را مد نظر قرار دهد و از گروه های اجتماعی آسیب پذیر حمایت های اجتماعی لازم را انجام دهد. الگوهای زیست بهنجار را در اختیار آنان قرار دهد تا شاهد کاهش تبعات آن در زیست جهانمان باشیم.

او ادامه می دهد: پیغامدهای این اضطراب اجتماعی بزودی برطرف نخواهد شد چرا که این پدیده تغییرات اجتماعی گسترده ای را در لایه های پیدا و پنهان جامعه ایجاد نموده است. حال چنانچه منفعلانه عمل کنیم و نسبت به این تغییرات بی تفاوت باشیم شرایط بغرنج تر خواهد شد اما اگر بخواهیم به مدیریت این تغییرات اجتماعی بپردازیم ابتدا باید به فهم مشترکی نسبت به این پدیده برسیم. مردم باید احساس نمایند دولت با آنان شفاف است و در این شرایط آشفته پشتشان را خالی نخواهد گذاشت. از سوی دیگر مردم نیز باید تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد نمایند. باید بپذیریم جهان در حال تغییر است و ما نیز باید تغییر کنیم. باید رویکردمان را نسبت به زندگی تغییر دهیم. بسیاری از ما مهارت های اجتماعی مقابله با شرایط بحرانی را فرا نگرفته ایم و در یک شرایط نابهنجار سردرگم می شویم، کلافه می شویم و درست تصمیم نمی گیریم.

این جامعه شناس می گوید: به اعتقاد بنده جهان پساکرونایی جهان متفاوتی خواهد بود. کروناویروس فهم ما را نسبت به خودمان و جهانمان دچار تغییرات گسترده ای خواهد نمود و لزوم بازاندیشی در سبک زندگی را بر ما تحمیل می نماید. سبک زندگی ما ایرانیان قبل از کرونا بشدت فردمحور بود و به پیغام های اجتماعی و به اصطلاح بازتاب های محیطی توجه نمی کردیم. این پدیده تا حدودی سبب خواهد شد سبک زندگی اجتماع محور و سلامت محور جایگزین سبک زندگی فردمحور گردد. کرونا معنای زندگی و بنیان های فکری و اخلاقی را تغییر داده و افق های معرفت شناختی ما را متحول می نماید. معنای زندگی افراد که محصول مدرنیته بود در جهان پساکرونایی دچار تغییرات شگرفی خواهد شد. توجه به مقولات سلامت و تغذیه، تقویت مناسبات اجتماعی از جمله تغییراتی است که در جهان پساکرونایی شاهد خواهیم بود. در واقع انسان عصر پساکرونایی انسان متفاوتی خواهد بود و بسیاری از عادت های رفتاریِ غلط خود را کنار خواهد گذاشت.

رحیمی اضافه می نماید: بی تفاوتی اجتماعی یکی از معضلات اساسی جامعه ما و ریشه بسیاری از آسیب های اجتماعی است که در بحران کرونا نیز خود را نشان داده است. با وجود اینکه دولت و نظام سلامت هشدارهای متعددی جهت ماندن در قرنطینه، حفظ فاصله اجتماعی و رعایت اصول بهداشتی به مردم می داد کماکان بعضی از مردم این هشدارها را نادیده می گرفتتد. دلیل این بی تفاوتی را بنده در دو عامل ضعف کار فرهنگی و ضعف سرمایه اجتماعی می بینم. اینکه در جوامع دموکراتیک شهفرایندان رفتارهای مدنی از خود نشان می دهند و با دولت و سازمان های مردم نهاد همکاری دارند، به این خاطر است که کار فرهنگی در آن جوامع به طور مستمر انجام می گردد، نه اینکه مقطعی و در مواقع بحرانی. بخاطر همین است که رفتارهای فرهنگی در ذهن آنها نهادینه شده است. عامل بعدی بی تفاوتی اجتماعی ما، ضعف سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی هر جامعه ناشی از شرایط فرهنگی و اجتماعی موجود در آن جامعه است و یکی از پارامترهای مهم آنالیز شرایط جامعه در مورد چگونگی ارتباطات اجتماعی، از جمله میزان تعهد انسان ها به یکدیگر یا در نقطه مقابل، میزان بی تفاوتی آن ها به یکدیگر است. در جامعه ای که سرمایه اجتماعی از سطح پایینی برخوردار است، دلسردی و بی اعتنایی هر یک از اعضا یا گروه های جامعه، بر اثر بیگانگی اجتماعی، احساس عدم اثربخشی، نارضایتی و عدم اعتماد نسبت به دیگران باعث ایجاد شنمایندگی در ساختار اجتماعی خواهد شد. همین عوامل رفته رفته، اعضای شبکه اجتماعی را نسبت به همه فرآیندهای اجتماعی بدبین و دچار بیماری ناامیدی نسبت به آینده و انزوای اجتماعی به دور از هرگونه ارتباط اجتماعی خواهد نمود.